Azərbaycanda Elektrikli Avtomobil Bazarı İnqilabı: İdxal Artımı, Satış Dinamikası və Dövlət Güzəştləri (2021-2025)

Azərbaycanda Elektrikli Avtomobillərin Yüksəlişi (2021–2025)
Son beş ildə Azərbaycanda elektrikli avtomobillərə maraq sürətlə artıb. 2021-ci ildə cəmi 249 elektrikli avtomobil idxal olunmuşdusa, 2022-də bu rəqəm 4 dəfə artaraq 1 050 ədədə, 2023-də isə 3 900 ədədə çatıb — yəni təxminən 270% artım müşahidə olunub. 2024-cü ilin ilk yarısında idxal ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 45% artıb, və il sonuna qədər 5 000-dən çox elektrikli avtomobilin ölkəyə gətiriləcəyi proqnozlaşdırılır. 2025-ci ilin əvvəllərində bu artımın əsas səbəbi kimi həm vergi güzəştləri, həm də enerji sərfiyyatında qənaət tendensiyası göstərilir.

Əsas brendlər və modellər:
Bazarın böyük hissəsini BYD, Tesla, Nissan Leaf, BMW i3, Hyundai Kona EV və Changan modelləri tutur. Xüsusilə Çin istehsalı modellər (məsələn, BYD və Changan) daha münasib qiymətə görə bazarda payını artırır.

Dövlət təşviqləri:
2022-ci ildən bəri elektrikli avtomobillərə idxal rüsumu və ƏDV sıfır dərəcə ilə tətbiq olunur, bu da satışları əsas stimullaşdıran amildir. 2023-cü ildən etibarən Azərbaycanda şarj infrastrukturunun genişləndirilməsi üçün dövlət və özəl sektor tərəfdaşlığı ilə 40-dan çox yeni şarj stansiyası quraşdırılıb. 2025-ci ilə qədər bu sayın 200-ə çatdırılması planlaşdırılır.

Dövlət təşviq mexanizmləri
- ƏDV güzəştləri: 2019-cu ilin yanvarından başlayaraq bütün elektrik mühərrikli avtomobillərin idxalı əlavə dəyər vergisindən (ƏDV) azad edilib. Beləliklə, avtomobil alıcıları üçün xərclər əhəmiyyətli dərəcədə azaldılıb.
- Gömrük rüsumlarının endirilməsi: 2022-ci ilin noyabrında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti qərarına əsasən 3 ildən artıq istismar olunmuş elektrik mühərrikli minik avtomobillərinin idxalına tətbiq edilən 15% gömrük rüsumu 0%-ə endirildi. Eyni qərarla elektrik avtomobillər üçün ikinci və üçüncü səviyyəli enerji doldurma qurğularının idxalına da gömrük rüsumu tətbiq edilməyəcəyi müəyyən edilmişdir.
- İnfrastrukturun genişləndirilməsi: 2024-cü il mart ayında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev elektrik nəqliyyat vasitələrinin istifadəsinin təşviqi və elektrik doldurma stansiyalarının şəbəkəsinin genişləndirilməsi ilə bağlı sərəncam imzalayıb. Sərəncamda hökumətə və aidiyyəti qurumlara bu sahədə normativ-hüquqi bazanı təkmilləşdirmək, şarj stansiyalarının yerlərini müəyyənləşdirmək və infrastrukturun yaradılması üçün maliyyə təminatı müəyyənləşdirmək tapşırılıb.
- Beynəlxalq əməkdaşlıq və yerli istehsal: 2024-cü ildə ölkənin Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi Çin şirkəti BYD ilə əməkdaşlıq çərçivəsində 160 ədəd elektrik avtobus və 100 ədəd şarj stansiyası aparatının alınmasını, 2025-ci ildən etibarən isə bu avtobusların yerli istehsalının təşkilini nəzərdə tutan saziş imzalayıb. Hökumət qərarı ilə həmin elektrik avtobusları ölkədəki nəqliyyat parkını yeniləmək üçün istifadə ediləcək və istehsal müəssisəsi tamamlandıqdan sonra gələcək ehtiyat ehtiyacları daxili istehsalla ödəniləcək.

2025–2026-cı illərdə gözlənilən dəyişikliklər/riskslər:
- Aksiz verginin EV-lərə tətbiqi barədə iddialar və “Vehicle Aksiz Vergisi”nin gələcəkdə elektrik avtomobillərinə şamil ediləcəyi ehtimalı var.
- Hibrid avtomobillərə tətbiq olunan ƏDV azadolmasının müddəti sona çatacaq və bu tip maşınların idxal/satışı 2025-ci ildən Vergi ödəyicisi statusuna qayıda bilər.
- Gömrük güzəştləri müddəti bitdikdə, gömrük rüsumları yenidən tətbiq edilə bilər.
- ƏDV azadolması infrastruktura aid şarj komponentləri üçün 2027-ci ilin yanvarına qədər uzadılıb — bu sahə üçün stabillik gözlənilir.

Ümumi perspektiv:
İqtisadiyyat Nazirliyinin və Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2025-ci ilə qədər elektrikli nəqliyyat vasitələrinin bazar payının ümumi avtomobil idxalında 10%-ə yaxınlaşacağı gözlənilir. Enerji müstəqilliyi və ekoloji təmiz nəqliyyat siyasəti bu artımı davamlı edəcək.

Qeyd: Bu məqalədə təqdim olunan məlumatlar rəsmi dövlət qurumlarının hesabatlarına və açıq statistik mənbələrə əsaslanır. Göstərilən rəqəmlərdə müəyyən dəyişikliklər və ya xəta payı ola bilər.

Oxuduğunuz üçün təşəkkür edirik 😊