Elektrikli Avtomobillərin Üstünlükləri: Azərbaycanda keçidin 5 əsas səbəbi

Elektrikli Avtomobillərə Keçidin 5 Əsas Üstünlüyü
Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda elektrikli avtomobillərə keçid sürətlə artıb, bu dəfəki mövzuda Elektrik mühərrikli avtomobillərə keçid əsas 5 üstünlüyü haqqında qısa məlumatı təqdim edirik 😊
Elektrikli avtomobillər şəhər sakinləri və xüsusən ailə sürücüləri üçün bir çox fayda təmin edir. Bu keçidin əsas üstünlükləri arasında ekoloji təsirin azalması, texniki imkanların genişlənməsi, əməliyyat xərclərinin azalması, sürüş komfortunun artması və dövlətin təşviq tədbirləri önəmli yer tutur. Aşağıda Azərbaycana uyğun statistik və rəsmi məlumatlarla bu üstünlüklər ətraflı izah etməyə çalışdıq.

1. Ekoloji üstünlük
- Atmosfer çirklənməsinin azaldılması: Elektrikli avtomobillər benzin və dizel maşınlardan fərqli olaraq atmosferə heç bir zərərli tullantı (CO₂, karbonmonoksid, NOx və s.) buraxmır. Statistikalara görə, dünyada avtomobillərin işlənmiş qazları havanın ~85%-ə çirklənməsinə səbəb olur. Azərbaycanda isə 2022-ci ildə nəqliyyat vasitələri ümumi atmosfer çirklənməsinin 83%-ni təşkil edib. Yəni şəhər səviyyəsində elektrik avtomobillərdən istifadə havanın keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırır.

- Sağlamlıq üçün fayda: Lokal çirklənmənin azalması ailələr üçün də önəmlidir – xüsusən uşaqlar və yaşlılar üçün təmiz hava sağlamlığa müsbət təsir göstərir. Məsələn, Bakı şəhərində yaşayan bir ailə elektroavtomobilə keçməklə nəinki havadakı karbon izini azaldacaq, eyni zamanda şəhər mərkəzlərində toz və zərərli qazların səviyyəsinin aşağı düşməsinə töhfə verəcək.

- Yer səssizliyi: Elektrikli avtomobillər işıq saçan qazlar buraxmasından əlavə səs-küy də yaratmır. Səssiz mühərrik sayəsində şəhər mərkəzlərində avtostansiya səs-küyü azalır, bu da günlük həyatın komfortunu artırır.

2. Texniki üstünlük
Elektrik avtomobillər müasir mühəndislik texnologiyası əsasında işlədiyi üçün bir sıra texniki üstünlüklərə malikdir. Məsələn, elektrik mühərriki bir anlıq tam fırlanma gücü (tork) verir və beləliklə avtomobil sıfırdan yüksək sürətə sürətlə çata bilir. Daxili yanma mühərrikli avtomobillərdə olduğu kimi sürət qutusu və debriyaj yoxdur, sürücünün idarəetməsi sadələşir. Bundan əlavə, elektrik avtomobillərdə əksər hallarda enerjini bərpa edən əyləc sistemləri quraşdırılır – ayaq pedalı buraxıldıqda avtomobil öz-özünə yavaşlayaraq akkumulyatora enerji qaytarır.

- Şarj texnologiyaları: Azərbaycanda da artıq bir neçə müddətdir ki, smart şarj stansiyaları istehsalı başlanıb. Məsələn, “İlab” MMC-nin “Charge Box” adlı şarj stansiyaları vasitəsilə elektrik avtomobilinin batareyası 3-4 saata tam doldurulur, halbuki adi ev şəbəkəsinə qoşulduqda eyni məbləğdə enerji 8-10 saat vaxt alır. Bu da sürücülərin uzun səfər öncəsi daha qısa zamanda batareyanı doldurmalarına imkan verir.

3. İqtisadi səmərəlilik
Elektrik avtomobillərin istismar xərcləri benzin və dizel maşınlara nisbətən xeyli aşağıdır. Azərbaycanda benzinin litri təxminən 1,1 AZN, ev şəbəkəsi üzrə elektrik enerjisinin kWh qiyməti isə ~0,084 AZN civarındadır. Bu fərqi nəzərə alaraq, 100 km məsafəni benzinlə qət edən avtomobil 8–9 AZN arası yanacaq xərcləyirsə, elektrik avtomobili yalnız 1–2 AZN lik enerji sərf edir.

- Aşağı yanacaq xərcləri: Məsələn, 8 l/100 km sərf edən avtomobil ayda 2,000 km gəzdikdə təxminən 176 AZN-lik benzin ödəyir. Eyni məsafəni elektrik avtomobili enerji baxımından sadəcə ~30 AZN ödəyir. Beləliklə, ildə 20,000 km maşın sürən bir ailə üçün elektrik enerji xərci təxminən 360 AZN, benzin xərci isə ~2,112 AZN olur.
Qeyd: Qeyd edilən rəqəmlər zaman içərisində azala və ya arta bilər.

- Vergi və imtiyazlar: Son illərdə dövlət elektrik avtomobillərin alqı-satqısını stimullaşdırır. 2019-cu ildən bu yana elektrik mühərrikli avtomobillər ƏDV-dən azad edilib. Eyni zamanda, yeni (istehsal tarixi 3 ildən az) elektrik avtomobillərin idxalı üçün gömrük rüsumu sıfırlanıb. Bu güzəştlər avtomobilin ilkin maya dəyərini azaldır və uzunmüddətli xərclərə birbaşa təsir edir.

- Təmir xərclərinin azalması: Elektrikli maşınlarda mühərrikdə yağ dəyişimi, daxiliyanma mühərrikli sistemlərin tənzimlənməsi kimi xərclər demək olar ki, çox aşağıdır. Əyləc sistemində daha uzun ömürlü üzlüklər (pad) istifadə edilir. Çünki, əksər hərəkət bərpa edici əyləc sistemi ilə idarə olunur. Nəticədə, elektrik avtomobillərin illik texniki xidmət xərcləri ənənəvi benzin avtomobillərinə nisbətən qat-qat aşağı olur.

4. Sürüş rahatlığı və təcrübəsi
Elektrikli avtomobillər sürücüyə və sərnişinə daha sakit və rahat mühit təmin edir. Mühərrikdən gələn qəfil səslər və titrəmələr olmadığı üçün salon daxilində səssiz mühit yaranır. Bu xüsusilə uşaqlı ailələr üçün əhəmiyyətlidir - uşaqlar salon sükutunda rahatlıqla istirahət edə bilərlər. Avtomobilin idarəolunması da sadələşir: əksər EV-lər avtomatik sürət qutusu ilə təchiz edildiyindən sürücü yalnız sürət seçir, debriyaj və ötürücü dəyişdirməyə ehtiyac qalmır. Bir çox elektromobildə “tək pedal idarəetmə” rejimi mövcuddur ki, pedal buraxılarkən avtomobil tormoz sistemi əvəzinə enerjini bərpa etməklə öz-özünə dayanır.

- Ani güc və reaksiya: Elektrikli mühərrikin pedal basıldığı anda tam güc verməsi şəhər şəraitində sürətlənmək və dayanmaq üçün çox əlverişlidir. Məsələn, Bakı kimi sıx şəhərdə dayanma-qalma şəraitində sürücü təkcə pedal idarə etməklə rahatlıqla hərəkət edə bilər.

- Səssiz komfort: Daxili yanma mühərrikli avtomobillərdə mühərrik və turbo səs-küyü yüksək səviyyədə olur. Elektrikli maşınların səssiz işləməsi uzun səfərlər zamanı yorğunluğu da azaldır.

- Regenerativ əyləc: Sürət azaldıqca avtomobil özünü “tormozlamaq” üçün əyləc sistemini işə salır və bu zaman sərf olunmamış enerjini akkumulyatora geri yönləndirir. Bu funksiya həm enerji qənaətini artırır, həm də əyləc disklərinin ömrünü uzadır.

5. Dövlət təşviqi və gələcək infrastruktur dəstəyi
Azərbaycanda elektrik avtomobillərə dövlət səviyyəsində xüsusi diqqət yetirilir və əlverişli təşviq tədbirləri həyata keçirilir. 2022–2024-cü illər üçün dövlət büdcəsinə təklif olunan dəyişikliklərlə elektrik avtomobillərin idxalı, satışı və şarj cihazlarının idxalı ƏDV-dən azad edilib. Həmçinin, 3 ilədək yeni elektrik avtomobillər gömrük rüsumundan azad edilir. Nəticədə, elektrik avtomobillərin bazar qiyməti aşağı düşür və əhali üçün əlçatanlıq artır.

- Artan bazar payı: Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin məlumatına görə, idxal olunan avtomobillər arasında elektrik maşınların payı 2021-ci ildə 0,19% idisə, 2023-cü ildə 3,5%-ə yüksəlib. Bu, hökumətin ekoloji təhlükəsiz nəqliyyat vasitələri üçün gördüyü tədbirlərin uğurunu göstərir.

- Yerli istehsal təşəbbüsləri: Qərb və Rusiya şarj cihazlarının idxalı ilə yanaşı, Azərbaycanda da EV texnologiyalarını istehsal edən müəssisələr fəaliyyətə başlayır. Məsələn, Ağdam Sənaye Parkında “Eel Electric” MMC elektrik avadanlıqları, paylayıcı qurğular və elektrik avtomobillər üçün şarj cihazları istehsal edir. Bakıdakı “İlab” MMC isə “Charge Box” adı ilə innovativ şarj stansiyalarını özündə birləşdirən yerli məhsul istehsalına start verib. Bu yerli təşəbbüslər istismar xərclərini daha da azaldacaq.

Bu üstünlüklər şəhər mühitində yaşayan ailə sürücüləri üçün elektrikli avtomobilə keçidi cəlbedici edir. Az enerji istehlakı və zərərli qaz emissiyasının olmaması, texnoloji rahatlıq, iqtisadi qənaət və dövlət təşəbbüsləri nəticəsində Bakı və digər şəhərlərdə bir ailənin elektrikli avtomobilə keçməklə həm aylıq büdcəsində qənaət edir, həm də daha təmiz və sakit mühitdə yaşamağa töhfə verir.

Oxuduğunuz üçün təşəkkür edirik 😊